Dat de regelgeving rondom de toeslagen tot de nodige ellende heeft geleid is ongetwijfeld opgevallen. Dat een relatiebreuk en dan met name een echtscheiding tot de nodige ellende kan leiden is menigeen ook bekend. Dus, wat krijg je als je de toeslagenellende combineert met een echtscheiding? Juist: nog meer ellende. Nou ja, er zijn natuurlijk stellen waarvoor dat niet geldt, maar het is beter om uit voorzorg het een en ander goed met elkaar af te spreken. Dat er zelfs dan gedoe kan zijn, blijkt uit de volgende zaak.

Door mr. H.A. (Heleen) Elbert, Elbert Fiscaal, verschenen in BelastingZaken Magazine nr. 2, april 2022

Een echtpaar heeft in de jaren 2014 – 2016 een conflict met de Belastingdienst over de belasting en over de toeslagen, in dit geval de kinderopvangtoeslag. Men moet een fors bedrag (een kleine € 60.000) terugbetalen aan de Belastingdienst. Of de stress rondom de terugbetaling en de daaropvolgende discussie met de Belastingdienst tot de scheiding hebben geleid weten we natuurlijk niet, maar het echtpaar gaat in 2017 uit elkaar. Eind 2017 spreekt de rechtbank de echtscheiding uit. Ze nemen allerlei afspraken op in het echtscheidingsconvenant en ook de toeslagenschuld komt daarbij aan de orde. De discussies met de Belastingdienst lopen nog, maar men spreekt af dat de het uiteindelijke eindbedrag van de schuld voor rekening van de vrouw komt. In een ander deel van het echtscheidingsconvenant spreken beiden af dat nagekomen baten uit de huwelijksperiode aan elkaar gemeld worden. Het is de bedoeling om deze eerlijk te delen.

De Toeslagenaffaire

De afloop van de toeslagenaffaire heeft ruimschoots de pers gehaald. Voor dit ex-paar betekent het dat de kinderopvangtoeslag uiteindelijk toch niet terugbetaald hoeft te worden. Goed nieuws dus voor mevrouw. Voor gedupeerden van deze affaire, zoals deze ex-echtgenoten zijn er diverse vergoedingsregelingen opgetuigd, maar hoe werkt dat dan uit als men inmiddels uit elkaar is? Wie heeft dan waar recht op en hoe regelt men dat? Het praktische probleem is namelijk dat slechts een van de ouders de kinderopvangtoeslag aan kan vragen. Deze ouder is dan de toeslagouder. Is men nog bij elkaar, dan is de andere ouder niet de toeslagouder, maar de toeslagpartner. Omdat de toeslagouder de kinderopvangtoeslag heeft aangevraagd, is dat de ouder die recht heeft op een (schade)vergoeding. De andere ouder vist dus in principe achter het net.

Vergoeding gedupeerden toeslagenaffaire

Als gedupeerde van de toeslagenaffaire kan men een beroep doen op een aantal vergoedingen. Natuurlijk zijn daar voorwaarden aan verbonden. We zetten er een aantal op een rij:

1. De Catshuisregeling

Deze regeling is ingesteld door voormalig staatssecretaris Alexandra van Huffelen. Degene die de toeslag ooit heeft aangevraagd krijgt € 30.000 uitbetaald. Is dit hoger dan de onterecht teruggevorderde of niet ontvangen kinderopvangtoeslag? Dan hoeft er niets terugbetaald te worden. Is het bedrag hoger, dan kan men een aanvulling aanvragen. Om gebruik te mogen maken van deze Catshuisregeling moet men zich melden. Deze regeling is bedoeld voor mensen waarvan de kinderopvangtoeslag tussen 2005 en 2019 onterecht is stopgezet of onterecht moest worden terugbetaald. Bovendien moet de terugbetaling of verlaging van de kinderopvangtoeslag in een van de jaren minimaal € 1.500 bedragen. Deze grens geldt overigens niet als er sprake is van vooringenomenheid. Dat men geen recht heeft op deze regeling wanneer men geen kinderen heeft of nooit kinderopvangtoeslag heeft aangevraagd spreekt waarschijnlijk wel voor zich. Dat men er ook geen recht op heeft wanneer de terugbetaling bijvoorbeeld een gevolg is van een te hoog geschat aantal uren aan kinderopvang of te weinig gewerkte uren is in de praktijk wat minder bekend.

• Aanvullende compensatie

Heeft men niet genoeg aan de Catshuisregeling, dan kan men bijvoorbeeld nog een aanvullende compensatie aanvragen. Hiervoor moet men integrale toetsing aanvragen.

De aanvullende compensatie bestaat uit de som van:

• De kinderopvangtoeslag waar men recht op had maar die men onterecht niet heeft ontvangen of heeft moeten terugbetalen.
• Een vergoeding voor materiële en immateriële schade
• De aan de Belastingdienst betaalde rente en kosten.
• Een vergoeding voor juridische hulp die in het verleden is ingeschakeld (bijvoorbeeld de factuur van de fiscalist die de rechtszaak heeft gevoerd.)
• Een rentevergoeding; en
• Een aanvullende vergoeding van 1%

Van dit totaalbedrag trekt men de eerder betaalde € 30.000 af.

Degene die de kinderopvangtoeslag heeft aangevraagd, kan deze vergoedingen (Catshuis en compensatie) aanvragen. Een eventuele toeslagpartner of ex-toeslagpartner (de ‘andere ouder’) dus niet. Wanneer beiden nog bij elkaar zijn, zal deze bepaling waarschijnlijk niet zoveel problemen opleveren, maar wanneer er sprake is van een echtscheiding, is dat meestal een heel ander verhaal. De ene gedupeerde ouder ontvangt dan bijvoorbeeld de vergoeding van € 30.000 of meer, de ander niets.

• Aanvullende vergoeding werkelijke schade

Na de in de vorige paragraaf genoemde integrale behandeling toetsing is er een mogelijkheid om de door de staatssecretaris ingestelde, onafhankelijke, Commissie Werkelijke Schade in te schakelen. Wanneer uit deze toetsing komt dat de werkelijke schade hoger is dan de hiervoor genoemde vergoedingen, kan hier een aanvullende vergoeding uit voortkomen. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om een aanvullende immateriële schadevergoeding of een vergoeding voor inkomensverlies vanwege de toeslagenaffaire.

• Vergoeding ex-toeslagpartner

Andere gedupeerden dan de toeslagouder kunnen eventueel ook aanspraak maken op een vergoeding. Zo krijgen de gedupeerde kinderen een vergoeding, maar hoe zit het dan met de ex-toeslagpartner? Op dit moment ontvangt deze niets: de vergoeding is namelijk bedoeld voor het hele huishouden en de overheid gaat ervan uit dat men de verdeling van de ontvangen vergoeding in onderling overleg regelt. In de theorie is dit natuurlijk een prima opstelling, de overheid kan zich daar niet mee bemoeien. In de praktijk is het soms een heel ander verhaal, niet alle ouderparen (en zeker niet alle ex-echtgenoten) komen er samen uit. Om dit praktische probleem op te lossen, is een speciale regeling voor de exen in de maak. Maar let op: het kabinet heeft halverwege vorig jaar wel aangegeven dat men van plan is om de voormalig toeslagpartner te compenseren, maar dit is nog niet geregeld. De laatste update van de aanvraagpagina (de update van 15 april jl.) geeft aan dat dit plan nog steeds in de steigers staat. Ze werken er hard aan de ontwikkeling van de ex-partnerregeling, zo staat op deze webpagina te lezen. Is er nieuws, dan zal dat op deze website komen te staan. Van de mededeling dat de ex-partner hierover geen contact op kan nemen zou ik als ex-partner niet al te vrolijk worden. Zou men hiermee bedoelen dat men lekker door wil werken aan deze regeling zonder gestoord te worden door allerlei vragen?

Een klein lichtpuntje is dat men aangeeft al in stap 3 van de in totaal 5 stappen te zitten. Op 14 april jl. heeft de huidige staatssecretaris, Aukje de Vries, namelijk een zogenoemd Voortgangsrapportagetabblad naar de Tweede Kamer gezonden waarin zij de ex-partnerregeling verder toelicht. Helaas kan deze regeling nog niet in het wetsvoorstel ‘Wet hersteloperatie toeslagen’ worden opgenomen. De staatssecretaris wil de regeling graag goed op papier zetten zodat alleen de juiste ex-toeslagpartners een vergoeding ontvangen. Zodra ze weet hoe de regeling er precies uit moet komen te zien, hakt ze de knoop door en laat ze van zich horen. Daarna moet het voorstel natuurlijk nog het wetgevingsproces door, dus het gaat nog wel even duren. De staatssecretaris gaat er van uit dat de ex-partnerregeling op z’n vroegst in het tweede kwartaal van 2023 bekend is.

• Kwijtschelding schulden

De Belastingdienst, de Belastingdienst/Toeslagen, CJIB, UWV, DUO, het CAK, LBIO, gemeenten, waterschappen en andere publieke organisaties schelden veel schulden van gedupeerde ouders kwijt. Dit geldt ook voor de schulden van hun huidige toeslagpartners. De ex-toeslagpartner komt hier dus niet voor in aanmerking en vist achter het net.

De gedupeerde ouder en zijn huidige toeslagpartner hoeven niets te doen voor deze kwijtschelding. Zelfs de ontvangen vergoeding hoeft men hier niet voor aan te spreken.

Bij deze kwijtscheldingsregeling gaat het om schulden van voor 1 januari 2021. Gaat het om een belasting- of toeslagschuld over het jaar 2020, dan wordt deze ook meegenomen wanneer de aanslag na 1 januari 2021 wordt opgelegd. Deze aanslagen worden direct na het opleggen automatisch kwijtgescholden.

Maar, stel dat men die compensatie van € 30.000 heeft gebruikt om schulden af te betalen? In dat geval krijgt men dat bedrag ook vergoed, uiteraard tot maximaal het ontvangen compensatiebedrag.

Hiervoor gelden onder meer de volgende voorwaarden:

• Het gaat om een betalingsachterstand bij een private schuldeiser vóór 1 juni 2021 of een publieke schuld die gaat over de periode vóór 1 januari 2021; en
• u hebt de compensatie gekregen vóór 13 februari 2021.
• Als u de compensatie hier niet voor gebruikt had, zou de afgeloste schuld in aanmerking zijn gekomen voor de kwijtscheldingsregeling.

Is men pas na de aflossing als gedupeerde aangemerkt? Dan geldt er een soortgelijke regeling.

• Aflossing private schulden

Gedupeerde ouders kunnen niet alleen aanspraak maken op kwijtschelding van overheidsschulden, maar de overheid is zelfs bereid private schulden van gedupeerden te zoveel mogelijk af te lossen. Niet alleen de private schulden van de toeslagouder, maar ook private schulden van de huidige toeslagpartner van deze toeslagouder. De ex-toeslagpartner komt hier dus ook niet voor in aanmerking.

Is de toeslagouder officieel aangemerkt als gedupeerde en heeft deze ouder € 30.000 of meer ontvangen als vergoeding? Dan kan men zich sinds 5 januari jl. melden bij het loket private schulden. Bij dat loket kan men een overzicht van de private schulden inleveren. Onder deze regeling vallen de meeste bestaande betalingsachterstanden, boetes en ophogingen. Deze moeten zijn ontstaan tussen 1 januari 2006 en 1 juni 2021. Normale (maandelijkse) betalingen zoals voor energie, water of telefoonabonnementen moet men wel blijven betalen. Zogenoemde gerechtelijke schulden kunnen ook bij het loket private schulden worden aangemeld.

• Betaalpauze

Zodra gedupeerden de vergoeding van € 30.000 of een andere compensatie hebben ontvangen, kunnen zij op de pauzeknop drukken: de schulden worden dan gepauzeerd. Hoewel deze regeling officieel ‘moratorium’ wordt genoemd, spreekt men in de praktijk over een betaalpauze.

Wat gebeurt er tijdens de betaalpauze?

In die periode mogen schuldeisers geen beslag leggen op die 30.000 euro of een eventuele andere compensatie. De achterliggende gedachte achter deze pauze is het brengen van rust. De gedupeerde ouder is dan in de gelegenheid om met zijn schuldeisers te praten over een oplossing en kan ondertussen de vergoeding gebruiken voor een nieuwe start.

Welke schulden kunnen worden gepauzeerd?

Deze pauzeknop geldt allen voor de schulden die voor het indrukken van die pauzeknop zijn ontstaan. Deze betaalpauze geldt voor de gedupeerde toeslagouder, maar ook voor de – wederom alleen – huidige toeslagpartner van deze persoon.

Welke schulden kunnen niet worden gepauzeerd?

Normale maandelijkse betalingen (bijvoorbeeld voor energie, water, een krantenabonnement) kunnen niet worden gepauzeerd, net als schulden die zijn ontstaan na de ontvangst van de € 30.000.

Hoe werkt de pauzeknop?

Voor publieke schulden hoeft men niets te doen: deze pauzeknop wordt automatisch ingedrukt. Bij private schulden werkt dat anders: in dat geval moet de toeslagouder (of zijn huidige toeslagpartner) een bepaalde code doorgeven aan deze private schuldeiser. Deze code staat in een brief die de toeslagouder automatisch thuis ontvangt.

Hoelang duurt de betaalpauze?

De betaalpauze duurt een jaar en geldt zowel voor publieke als voor private schulden.

In dat jaar probeert de overheid zoveel mogelijk schulden op te lossen. Zijn de schulden na dat jaar nog niet opgelost? Dan loopt de pauzeknop voor publieke schulden door. Deze verlenging geldt niet voor private schulden.

Tegemoetkoming en echtscheiding

Zoals hiervoor aangegeven, gelden heel veel tegemoetkomingen alleen voor de ouder die de kinderopvangtoeslag ooit heeft aangevraagd. De regelingen gelden ook voor de huidige toeslagpartner van deze persoon. Daaruit volgt automatisch dat een ex-toeslagpartner vooralsnog buiten de boot valt. Deze ex-toeslagpartner kan eventueel gebruik maken van de tegemoetkoming voor ex-toeslagpartners, maar de tegemoetkoming voor ex-partners staat nog in de steigers tot minimaal het tweede kwartaal van 2023. In geval van een echtscheiding of een andere beëindiging van het toeslagpartnerschap is het aan te raden niet alleen aandacht te besteden aan de gebruikelijke zaken zoals alimentatie enzovoort, maar ook aan de diverse compensatieregelingen voor gedupeerden van de toeslagenaffaire.

Terug naar de zaak

De ex-echtgenoten uit het begin van dit artikel zijn gedupeerd door de toeslagenaffaire. De vrouw is in dit geval de toeslagouder, de man is de ex-toeslagpartner. Zij doet onder meer een beroep op de Catshuisregeling en de aanvullende vergoeding. Hij meldt zich alvast aan voor de ex-toeslagpartnerregeling. Ze waren gehuwd in gemeenschap van goederen en in hun echtscheidingsconvenant hebben zij afgesproken eventuele nagekomen baten eerlijk te delen. Wat nu? Kun we de ontvangen en/of nog te ontvangen toeslagenvergoedingen/compensaties zien als een nagekomen bate die gedeeld moet worden? Of hoeft dat juist niet omdat die compensatie aan de toeslagouder verknocht is en dus niet met de ex gedeeld hoeft te worden? Moet men een ontvangen vergoeding actief melden aan de ex of hoeft dat niet? Mocht je tot de conclusie komen dat de helft van de vergoeding verschuldigd is aan de ex-echtgenoot, dan komt de volgende vraag naar boven: valt deze private schuld onder de private schulden die je niet hoeft te betalen?  

De ex-echtgenoten komen er blijkbaar onderling niet uit, dus jaren na hun echtscheiding staan ze weer samen voor de rechter. De man vindt dat de vrouw hem de helft van de door haar ontvangen van € 30.000 moet betalen. Hetzelfde geldt voor de in de toekomst door haar te ontvangen aanvullende vergoeding. De vrouw is het hier beslist niet mee eens, maar stelt voor de zekerheid dat zij in dat geval ook de helft van zijn toekomstige ex-toeslagpartnervergoeding wil ontvangen.

De uitspraak

We kunnen er kort over zijn: de rechter vindt dat de toeslagencompensatie inderdaad een nagekomen bate is omdat het een compensatie voor het leed dat zij samen hebben geleden tijdens het huwelijk. De kinderopvangtoeslagschuld is namelijk ontstaan tijdens het huwelijk. Het is een huwelijkse schuld, dus zij hebben beiden recht op deze compensatie ook al wordt deze slechts aan een van de partners uitbetaald. Ook de rechters van Rechtbank Den Haag hebben geconcludeerd dat een compensatie in verband met de toeslagenaffaire moet worden verdeeld, omdat deze in de (partnerschaps)gemeenschap valt.

De conclusie is dus dat beiden de eventueel ontvangen compensatie met de ander moeten delen. Dit is dan weliswaar een private schuld, maar deze schuld wordt niet kwijtgescholden of overgenomen door de overheid. De ex-echtgenoot is namelijk niet een gewone schuldeiser, maar iemand die aanspraak maakt op een verdeling van een nagekomen bate. Men kan overigens onder zo’n verdeling uitkomen als er sprake is van verknochtheid. Verknochtheid zie je in de praktijk wel eens bij erfstukken of een eigen bedrijf. Geldt dat ook voor een zo’n toeslagencompensatie? De vrouw wijst onder op de stress die zij heeft gehad vanwege de toeslagenaffaire en de bijbehorende BKR-registraties. Omdat de toeslagendiscussie zich al tijdens het huwelijk afspeelde, ziet de rechter niet in waarom de vrouw de enige is die daar last van heeft gehad. Het argument van de verknochtheid gaat hier dus niet op. Kortom, beide echtgenoten moeten elkaar op de hoogte houden van eventueel ontvangen compensaties en deze bedragen keurig met elkaar delen.

Tot slot

Scheiden doet leiden, ook in de toeslagenaffaire. Hoewel niet iedereen in gemeenschap van goederen is gehuwd en niet iedereen dezelfde afspraken in het echtscheidingsconvenant zet, kunnen we in veel gevallen de voorzichtige conclusie trekken dat voormalig toeslagpartners de ontvangen compensatie met elkaar moeten delen als deze betrekking heeft op de periode dat zij nog elkaars toeslagpartner waren. Bij gemeenschap van goederen krijgt ieder in dat geval de helft, bij huwelijksvoorwaarden kan dat anders zijn. Voorkom aanvullende rechtszaken en laat dit goed uitzoeken voordat een eventueel convenant wordt ondertekend.

Bron: Rb. Overijssel 16-02-2022 (ECLI:NL:RBOVE:2022:498), Rb. Den Haag 25-5-2021 (ECLI:NL:RBDHA:2021:9067) en 09-11-2021 (ECLI:NL:RBDHA:2021:13732)

Handige links:

https://services.belastingdienst.nl/toeslagen-herstel/catshuisregeling-kinderopvangtoeslag/

https://services.belastingdienst.nl/toeslagen-herstel/catshuisregeling-kinderopvangtoeslag/hoe-werkt-de-catshuisregeling-kinderopvangtoeslag-e30-000-regeling/

https://services.belastingdienst.nl/toeslagen-herstel/kinderopvangtoeslag-herstelregelingen/compensatieregeling/

https://services.belastingdienst.nl/toeslagen-herstel/kinderopvangtoeslag-herstelregelingen/ook-een-ex-partner-kan-gedupeerd-zijn/

https://services.belastingdienst.nl/toeslagen-herstel/verder-zonder-schulden/private-schulden-afbetalen/

https://www.werkelijkeschade.nl/ (Website Commissie Werkelijke Schade)

Hebt u onlangs een brief van de Belastingdienst ontvangen over een onterecht wel of niet ontvangen huur- of zorgtoeslag 2007? Dan is daar mogelijk iets mee aan de hand. (meer…)

Per 1 januari is  de hoogte van de toeslag gekoppeld aan het aantal uren dat de minst werkende ouder werkt. Gaat uw kind minder uren per week naar de opvang dan dat u werkt? Neem dan de werkelijke uren.

De uren waarvoor u maximaal kinderopvangtoeslag kunt krijgen, berekent u zo: (meer…)

Naast valse, alarmerende e-mailberichten van bankinstellingen, kunt u sinds kort ook valse e-mailberichten van de Belastingdienst verwachten. In deze e-mail wordt gevraagd om uw DigiD, wachtwoord en Burgerservicenummer te verstrekken voor een toeslagaanvraag. Soms wordt u zelfs bedreigd met de deurwaarder wanneer u de gegevens niet verstrekt. (meer…)

Per 2012 is de hoogte van de kinderopvangtoeslag onder meer afhankelijk van het aantal door de minstverdienende partner gewerkte uren. Bent u in dienst bij een werkgever, dan is het meestal niet zo moeilijk om het aantal gewerkte uren te bepalen. Bent u echter zelfstandig ondernemer, dan is het belangrijk om zelf de door u gewerkte uren bij te houden. Doet u dat niet, (meer…)

Door de invoering van een nieuw systeem, kunt u in het vervolg eenvoudiger uw toeslagen wijzigen. Voortaan kunt 24 uur per dag, zeven dagen per week via (meer…)